شهدای بدون راوی
هوالجمیل
شهدای بدون راوی
سخت‌ترین نوع تفحص وقتی است که هیچ منبع خاطراتی از شهید باقی نمانده باشد. فکر کنید می‌خواهید درباره چنین شهیدی تفحص کنید.
همیشه فرض کنید که از شهید مورد نظر شما هیچ خاطره و نوشته و روایتگری باقی نمانده و در عین حال شما (به هر دلیلی) مجبورید کتابی درباره او بنویسید. در چنین وضعیتی آیا اصلاً کار شدنی است؟
وقتی که ما می‌توانیم درباره شخصیتهای خیالی و غیر واقعی که در زمانها و مکانهای دیگر زیسته یا مبارز کرده‌اند یک سریال و یا یک رمان طولانی بنویسیم چرا نتوانیم درباره یک شهید واقعی همعصر خودمان اینکار را انجام دهیم. یکی از سختی‌های نوشتن درباره شهدا در همین عرصه متجلی می‌شود، یعنی اگر ما بخواهیم درباره اشخاص تخیلی مطلب بنویسیم هیچ مانع خاصی جز رعایت موازین قانونی نداریم ولی وقتی که کار برای شهید خاصی باشد نیاز به امانتداری خاصی داریم و نمی‌توانیم هر چیزی درباره آن شهید بنویسیم. در عین حال، اینکار شدنی است، یعنی هم می‌توانیم امانتداری را رعایت کنیم و هم حق مطلب را ادا نمائیم. چگونه؟ از طریق ترکیب خاطرات شهدای یک رسته، یک منطقه، یک عملیات، یک دوره، یک صنف و غیره. البته اینکار نیاز به یک طرح داستانی منسجم و صیقل خورده و فنی دارد.
می‌توانی خاطرات یکسال با او بودنت و پیدا نکردن خاطراتش و گزارش روزانه تفحصت و بیان احساساتت و ارائه نظراتت و غیره را بنویسی و به او تقدیم کنی. درست است که او را پیدا نکرده‌ای ولی شهادت را یافتهای، راهش، هدفش، دوستانش، دشمنانش، عمق فاجعه جنگی که به او و همعصرانش تحمیل شد و ارتفاع حماسه‌ای که آنها در غربت و گمنامی و بی‌ادعائی با دست خالی آفریدند و حلاوت عشق سوزانی که آنها نسبت به دین و وطن و رهبر داشتند را یافتهای. مطمئن باش که همه شهیدان در مزار او آرمیده‌اند، این گمنامی و تلاش برای شناخته نشدن روح تمام مجاهدتها و حماسه‌های آن دریادلان گمنام و عارف بوده است.
بدینطریق درباره شهیدی هم که هیچ اطلاعاتی از او نداریم می‌توانیم یک دنیا مطلب بنویسیم، فرضاً که تمام اقوامش مرده باشند و یا به شهر و دیاری دیگر کوچ کرده باشند. همین چیزها می‌تواند سرنخهائی برای پژوهش و نگارش باشند.
می‌توانی با او دیروز و امروز و فردا را تصویرکنی و یا با او به تماشا و مرور و نقد و بررسی و ارزیابی دیروز و امروز و فردا بنشینی.
با تفحص درباره گمنام‌ترین شهید می‌توانی یک رمان یا سناریوی یک سریال دهها قسمتی بنویسی (با استفاده از خاطرات جالب و چشمگیر دیگری که از شهدای دیگر در این راستا یافتهای).
شهیدی که هیچ روایتگر و منبع خاطراتی ندارد می‌تواند معرفی کننده شهدای همجوارش، تاریخ و جغرافیای شهرش، حماسه سازیهای مردم و جوانان شهر و دیارش (و غیره) باشد. ما بر اساس اطلاعاتی که روی سنگ مزارهای همجوار شهید مورد نظر وجود دارد (یا منابع دیگر) می‌توانیم در گفتگوئی انتزاعی با شهید و یا نقل قول از او به معرفی مکان و شهری که او در آن دفن است بپردازیم و قسمتی از تاریخ آن شهر را رقم بزنیم.
بازگشت به صفحه نخست
